Tôi
không tin trời có mắt, nhưng sự tử tế luôn có ánh nhìn theo ta suốt
cuộc đời. Sự tử tế được lan tỏa và nhân lên sẽ có một xã hội tử tế. Từ
quan đến dân đều tử tế thì sẽ có quốc gia tử tế.
Tại sao VN ta sự tử tế cứ mai một dần? Hỏi tức là đã trả lời rồi !
Lãnh
đạo tầm quốc gia hay tầm toàn cầu thì ngoài chuyện tử tế trong từng cá
nhân, họ phải có thêm một tố chất quan trọng, đó là sự lan tỏa về sự tử
tế của chính con người họ. Họ phải tạo ra môi trường pháp luật và đạo
đức sao cho dân sống tử tế.
Nelson
Mandela bị tù 27 năm. Sau khi ra tù lên làm tổng thống nhưng ông tha
thứ cho kẻ giam mình vì muốn đất nước đoàn kết. Đó là sự tử tế tầm toàn
cầu.
Lý
Quang Diệu dù có bị mang tiếng độc tài nhưng ông giúp tạo ra thể chế mà
mọi người đều được hưởng và đưa Singapore tiến lên hàng đầu thế giới.
Đó là sự tử tế tầm quốc gia.
Người
Việt từng trải qua nhiều cuộc chiến tranh tàn khốc kể từ ngàn năm nay,
nếu không có sự tử tế của phần đông dân chúng thì hỏi rằng, làm sao vượt
được nỗi can qua.
Những
năm 1970 Hà Nội đi sơ tán vì máy bay Mỹ đánh phá, cha mẹ dán lên cửa tờ
giấy dặn, nếu con (đi bộ đội) về phép qua nhà, chìa khóa để ở dưới cái
thảm chùi chân. Đi ba tháng quay về, nhà cửa vẫn nguyên, người hàng xóm
còn sang giúp tưới cây và cho con mèo ăn.
Thế
mà hôm nay chỉ vì vài cen ti met đất lối đi chung người ta có thể đưa
nhau ra tòa, giơ dao đòi xin tý tiết của hàng xóm "tối lửa tắt đèn có
nhau”. Ngoài đường xe chen lấn, mạnh ai nấy đi, hội hoa xuân thì bẻ hoa
xả rác, cửa quan thi nhau đút lót, sự tử tế cứ mai một dần.
Sự tử tế của mỗi cá nhân rất quan trọng nhưng sự lan tỏa còn quan trọng gấp bội phần.
Tôi
đọc trên internet một chuyện của tác giả vô danh kể về một anh chàng có
tên là Bryan Anderson đang lái xe trên đường cao tốc thì gặp một bà cụ
già đang đứng cạnh chiếc xe hơi Mercedes mới cứng bị xịt lốp và dáng vẻ
lo lắng.
Anderson
liền dừng xe và đi bộ lại chỗ cụ bà. Thấy một anh đầu óc bù xù, quần áo
nhếch nhác, vẻ mặt hơi dữ, râu ria không cạo, cụ già hơi sợ. Biết ý,
Anderson hỏi từ xa, cụ có cần giúp không, cháu tên là Bryan Anderson. Cụ
đành gật đầu vì đã đợi cả tiếng trên cao tốc dưới nắng gắt mà không ai
dừng lại giúp.
Chỉ trong mươi phút, chàng trai đã thay xong cái lốp bị hỏng dù quần áo bị bẩn lem luốc thêm, tay anh bị kẹt sưng tấy.
Khi
xong việc, cụ bà hỏi, anh lấy bao nhiêu, nhưng Anderson cười và nói "Cụ
chẳng nợ chi cả. Nếu muốn trả tiền công, lần sau thấy ai cần sự trợ
giúp thì cụ hãy giơ tay bàn tay thân ái. Và lúc đó cụ nghĩ đến cháu, thế
là vui lắm rồi.”
Chiều
tối đó, cụ già dừng ở một quán ăn gần đó và nhìn thấy một phụ nữ bụng
chửa vượt mặt đang chạy bàn. Có vẻ cô rất mệt, tóc tai bơ phờ, mồ hôi
lấm tấm nhưng có nụ cười rất tươi và thân thiện. Bỗng cụ nhớ lại anh
chàng Bryan Anderson vừa thay lốp xe giúp mình.
Cụ
ăn xong và để lại một tờ 100 đô la kẹp vào hóa đơn. Khi người phụ nữ
mang tiền đi thanh toán tại quầy thì cụ bà đã đứng dậy và đi ra cửa. Bà
để lại mấy dòng trên tờ giấy ăn "Cô không phải trả lại tiền, của cô hết
đó. Cô đừng nghĩ nợ nần gì tôi. Có ai đó chiều nay đã giúp tôi, bây giờ
tôi giúp lại cô một chút. Nếu cô muốn trả nợ tôi thì hãy đừng để sự tử
tế dừng lại ở nơi cô”. Người phụ nữ còn thấy vài tờ 100$ nữa kẹp trong
tờ giấy ăn.
Tối
đó chị về nhà sớm hơn thường lệ, nghĩ về cụ bà và số tiền mà cụ típ
nhiều một cách kinh ngạc. Và nghĩ sao cụ lại có thể biết nhà cô đang cần
số tiền đó vì sắp đến ngày sinh con, rất nhiều thứ phải mua. Và chồng
cô cũng rất lo điều đó. Vì vậy cô rất vui sẽ báo tin này cho chồng. Cô
chỉ nói nhỏ nhẹ "Bây giờ mọi việc ổn rồi. Em yêu anh, Bryan Anderson”.
Sự tử tế luôn có ánh nhìn theo ta
Có
thể câu chuyện trên được hư cấu về sự trùng lặp, người giúp cụ bà chính
là chồng của người chạy bàn, và sự đền ơn đáp nghĩa quay lại đúng với
người đã giúp cụ. Nhưng thông điệp về sự tử tế cần lan tỏa rất quan
trọng.
Người
viết bài này từng làm một việc tử tế trong đời. Những năm đầu 1980 ai
có xe máy đi là một điều mơ ước. Tôi cũng có một chiếc Honda 67 cũ vẫn
chạy ngon lành, nhưng đi xa hay bị… chết máy.
Đôi lúc tôi dắt xe hàng chục km là thường nên thông cảm với những ai cùng cảnh ngộ.
Tôi
nhớ khi đó trời lạnh, gió mùa đông bắc tràn về, đi từ Ninh Bình ra Hà
Nội gió ngược rất mệt. Đang bon bon một mình một xe thì thấy một anh dắt
xe chết máy, phía sau là một cụ già cùng đẩy xe giúp con, trông rất
thương.
Đi
chậm lại tôi hỏi, xe làm sao vậy? Anh có cần giúp không? Anh nói xe có
lẽ chết máy, chưa biết bệnh gì. Tôi bảo, hay để tôi đưa cụ về Hà Nội
trước cho. Anh mừng quá gật đầu lia lịa. Thôi trăm sự nhờ anh.
Cụ
già vui lắm vì có người đèo về Hà Nội. Dọc đường mới biết cụ bị lòa,
lúc xe hỏng cụ phải bám xe con mới đi được và cũng nhân đó đẩy xe giúp
con. Tới Phú Xuyên ngồi nghỉ uống nước và hỏi địa chỉ, cụ bảo làng tôi
gần Văn Điển, nhưng ngõ bao nhiêu thì không nhớ, vì hồi đó làm gì có số
nhà.
Thế
là hai ông con đi gần Văn Điển, vừa đi vừa dò hỏi làng cụ ở đâu. Dừng
hỏi khoảng mươi lần, thì một bà bán nước bên đường bỗng reo lên, ôi, cụ
đã về quê ra. Thế là biết cụ trong xóm đó.
Tôi
đưa cụ vào và cả nhà cảm ơn rối rít, nhất định giữ tôi lại ăn cơm.
Nhưng do bận, chẳng kịp ghi lại địa chỉ tên tuổi của cụ, cứ thế tôi về
Hà Nội và nghĩ mình làm được một việc tử tế.
Hơn
tháng sau tôi về quê thăm nhà. Bố tôi cũng bị lòa từ mấy năm trước kể,
mấy lần ông được người đi đường cho đi nhờ xe máy từ quốc lộ 1 về nhà
cách đó mấy km và cụ chẳng hiểu đó là người làng nào. Giá như họ đưa lạc
sang làng khác cũng không biết vì mắt có nhìn thấy gì đâu.
Tôi
không tin trời có mắt, nhưng sự tử tế luôn có ánh nhìn theo ta suốt
cuộc đời. Sự tử tế được lan tỏa và nhân lên sẽ có một xã hội tử tế. Từ
quan đến dân đều tử tế thì sẽ có quốc gia tử tế.
Hiệu Minh
