Đôi nét về trường Trung học Nông Lâm Súc Pleiku:

Vào khoảng năm 1969, Nha Học vụ Nông Lâm Súc Bộ giáo dục VNCH có chủ trương tiếp nhận các Trung tâm Canh Mục sắc tộc tại một số tỉnh do các trung tâm này hoạt động kém hiệu quả và cải biến thành các trường Trung học đệ nhất cấp Nông Lâm Súc (do đó đến niên khóa 19731974 toàn miền Nam chỉ còn 3 Trung tâm Canh Mục sắc tộc, trong đó có TT CM ST Phú Bổn). Thời điểm 1970, tại miền Nam có 17 trường Trung học đệ nhất cấp Nông Lâm Súc tại 4 vùng (Vùng I: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Vùng II: Phú Yên, Khánh Hòa, Đà Lạt, Bình Thuận, Pleiku, Vùng III: An Mỹ, Phước Tuy, Vùng IV: An Giang, Bạc Liêu, Cái Bè, Hà Tiên, Kiến Phong, Kiến Bình, Sa Đéc, Vĩnh Bình) Trường Trung học NLS Pleiku thành lập niên khóa 1970-1971 đến tháng 3/1975 có các lớp từ đệ thất đến đệ tam.
TH NLS Pleiku thành lập từ niên khóa 1970 -1971 tương tự như TH NLS An Giang) với 2 lớp 8 A và B đặt tại Trung tâm Canh Mục sắc tộc Pleiku nằm trên đường tránh Lý Thái Tổ, cách xa trung tâm thị xã độ 3-:-5km không thuận lợi cho việc đi lại và thực hành của học viên (Hiện nay là vị trí của trường Huỳnh Thúc Kháng cạnh Công ty cổ phần May Gia Lai...). Vị Hiệu trưởng đầu tiên là thầy Nguyễn Trung Quân (tốt nghiệp khóa 2 Sư phạm Nông Lâm Súc, sau thầy chuyển về THNLS An Giang). Các thầy dạy các chuyên môn tốt nghiệp từ các trường NLS Huế, Bình Dương, Long An, Bảo Lộc. Học viên NLS PK, nam mặc đồng phục áo nâu, quần đậm màu và nữ mặc áo dài nâu (khi đi thực hành cũng mặc sơ mi màu nâu như học viên nam). Các học viên của trường được tuyển từ con em của nhân dân ở tại Pleiku, Kon Tum và Phú Bổn
Giữa niên khóa 1970-1971, thầy Ngô Xuân Biên (quê ở Tuy Phước, Bình Định. Hiện nay chuyển sang kinh doanh ngành xây dựng và đang sống ở Sài Gòn), tốt nghiệp Kỹ sư khóa 3 Nông Lâm Súc Sài Gòn (trước đó tốt nghiệp trường NLS Bảo Lộc) nhận nhiệm sở tại Trung tâm Canh Mục sắc tộc Pleiku, kiêm Hiệu trưởng TH NLS Pleiku.
Năm 1971, các học viên lớp đệ tứ NLS Pleiku đã bãi khóa để nêu yêu sách mở tiếp các lớp đệ nhị cấp nhưng không được chấp thuận, vì thế sau năm học này các học sinh học xong TH đệ nhất cấp NLS Pleiku phải chuyển sang học các trường NLS tỉnh khác có đệ nhị cấp mà đa số là sang học TH NLS Bảo Lộc.
Năm 1971, thầy Hiệu trưởng Ngô Xuân Biên đã xin đất để xây dựng trường, nhờ sự quan tâm giúp đỡ tân tâm, nhiệt tình vì sự nghiệp giáo dục, nên Ông Ngô Dzu – một sĩ quan cao của QLVNCH - cấp cho một lô đất, trên ngọn đồi gần dốc cầu số 3. Vị trí (phía bên phải , tính từ Pleiku đi KonTum) nằm trên đường Lê Lợi nối dài (đường này đổi tên là đường Phạm Phú Quốc,  và nay là đường Phạm Văn Đồng)
11g00 sáng ngày 01-3-1972 đã diễn ra lễ đặt viên đá đầu tiên khởi công xây dựng trường tại địa điểm mới, nhà thầu nhận trách nhiệm xây dựng là ông Trần Văn Thánh.
Công trình xây dựng trong vòng 4 -5 tháng đã hoàn thành, khai giảng năm học mới 1972 -1973 thầy và trò trường TH NLS Pleiku đã chuyển sang cơ ngơi mới khang trang , có nhiều điều kiện học tập và thực hành hơn nơi trường cũ.
Vào cổng trường là một khoảng sân rộng để học sinh chơi thể thao, hai bên là 02 dãy phòng học, mỗi dãy chỉ có 02 phòng học, xuống phía dưới thung lũng là dãy phòng ban giám hiệu và hai phòng học nằm giăng ngang.
Trường được xây dựng chạy dài theo triền đồi , theo kiểu dáng kiến trúc của trường NLS Bảo Lộc (vì thầy Biên từng học trường THNLS trường B’Lao).
Đi dọc xuống phía dưới ngọn đồi này có con suối Ia Nhin chảy qua, đây là vị trí thuận lợi để có đủ nước tưới dùng vào việc thực hành canh tác. Thung lũng phía sau trường được các thầy giáo và học viên tôn tạo thành cảnh quan đẹp mắt vừa để sinh hoạt học đường, vui chơi, giải trí...vừa phục vụ việc thực hành và gọi là Thung lũng Nâu (do toàn học viên đồng phục màu nâu? - phân biệt với Thung lũng Hồng gần trường Pleime và PHT), đây là địa điểm mà những buổi trưa ở lại trường (vì buổi chiều thực hành) chúng tôi đã có được những kỷ niệm sâu sắc, đáng nhớ của một thời là học sinh trường TH NLS Pleiku.
Nha học vụ NLS thuộc Bộ Giáo dục VNCH đã đến thăm trường, sau đó đồng ý cho trường mở thêm các lớp đệ nhị cấp và cho tuyển sinh các lớp từ lớp 6 (đệ Thất). Do đó đến thời điểm tháng 3-1975 trường có đủ các lớp từ lớp 6 đến lớp 11. Các học viên các lớp đệ nhất cấp NLS học các môn cơ sở đến đệ nhị cấp mới phân ban:
• Canh nông: chương trình nặng về trồng trọt, canh tác.
• Thủy Lâm: chương trình nặng về khai thác rừng. (chủ yếu là học viên Nam )
• Mục súc : chương trình nặng về chăn nuôi, thú y.
• Về sau mới có thêm ban Công thôn, chương trình học nặng về máy móc, dụng cụ dùng cho nông trại.
Hiệu trưởng cuối cùng là thầy Nguyễn Lương Duyên tốt nghiệp kỹ sư Thủy Lâm tại Hoa Kỳ, trong Ban Giám hiệu của trường còn có thầy Bùi Cần (đã mất cách đây độ 10 năm).
Từ sau tháng 3-1975 trường TH Nông Lâm Súc Pleiku và hệ thống giáo dục THNLS không còn nữa! (hiện nay Gia Lai có trường Trung cấp Lâm nghiệp ở Trà Bá, Pleiku nhưng không phải dạng trung học chuyên nghiệp như trước kia). Đáng tiếc là đến nay vẫn chưa sưu tầm được hình ảnh của trường TH NLS Pleiku xưa tại 2 vị trí cũ đặt trên đường Lý Thái Tổ và trên đường Phạm Phú Quốc xưa!
* Lê Hoàng Thụy Vũ sưu tầm và tổng hợp Tháng 10 năm 2014
(Phạm Long Hoàng bổ sung một phần nội dung12.2017)

(Lễ đặt viên đá đầu tiên XD trường TH NLS Pleiku tại địa điểm mới)

Thầy Ngô Xuân Biên - Cựu Hiệu Trưởng NLS Pleiku